فاضلاب های بهداشتی حاصل استفاده روزمره از آب جهت فعالیت های انسانی ( شستشو، استحمام، آشپزی و…) می باشد که از نظر ترکیبی 99/9 درصد آب و حدود0/1 درصد آن را ناخاصی ها و مواد آلاینده تشکیل می دهد.
به طور کلی فاضلاب به آبی گفته می شود که در اثر مصرف و ورود مواد خارجی تغییر کیفیت داده و برای مصرف قبلی غیر قابل استفاده شده است. فاضلاب های بهداشتی حاصل استفاده روزمره از آب جهت فعالیت های انسانی ( شستشو، استحمام، آشپزی و…) می باشد که از نظر ترکیبی 99/9 درصد آب و حدود0/1 درصد آن را ناخاصی ها و مواد آلاینده تشکیل می دهد.
تصفیه فاضلاب بهداشتی
میزان تصفیه و انتخاب روش تصفیه فاضلاب به عوامل زیر بستگی دارد.
ویژگیهای کیفی اولیه فاضلاب ورودی
الزامات و استانداردهای موجود برای فاضلاب خروجی
این ویژگی های کیفی فاضلاب بسته به ماهیت بصورت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی دسته بندی میشوند. علاوه بر آلودگیهای منابع آبی، فاضلاب شهری حاوی آلودگیهایی خواهد بود که در نتیجهی مصارف خانگی، تجاری و صنعتی هستند. با توجه به میزان آلایندگی بالای فاضلاب هر گونه تخلیه مستقیم آن در محیط زیست منجر به ایجاد آلودگی های زیست محیطی و صدمات جبران ناپذیر می شود، لذا تصفیه فاضلاب مطابق استانداردهای تخلیه مورد تایید یکی از الزامات مهم زیست محیطی می باشد.
خصوصیات فاضلاب بهداشتی
معمولا مواد آلاينده موجود در فاضلاب بهداشتی در صورت عدم ورود و ترکیب فاضلاب با انواع دیگر آلاینده از منابعی غیر از فاضلاب شهری شامل ترکیبات مواد آلی قابل تجزيه بيولوژيکی، مواد معلق، مواد مغذی، پاتوژنها، فلزات سنگين، دترجنت ها، موادآلی مقاوم به تجزيه بيولوژيکی و جامدات محلول است. در زیر به طور خلاصه خصوصیات فاضلاب بهداشتی مورد بررسی قرار گرفته است:
خصوصیات فیزیکی فاضلاب بهداشتی
کدورت فاضلاب شهری
کدورت فاضلاب عمدتاً در اثر مواد جامد آلی معلق میباشد که سوسپانسیون های کلوییدی تا مواد درشت را در بر میگیرد.حدود 99.95 درصد از فاضلاب شهری را آب تشکیل میدهد.
رنگ فاضلاب شهری
رنگ فاضلاب شهری تازه که کمتر از 2 تا 6 ساعت سن دارد، قهوهای روشن است. فاضلاب با عمر بیش از 6 ساعت معمولا به رنگ خاکستری درمیآید. فاضلاب بیش از حد کهنه خاکستری تیره یا سیاه است.
بوی فاضلاب شهری
بوی فاضلاب شهری تازه مانند بوی صابونی یا روغنی و معمولاً آزاردهنده نیست اما فاضلاب مانده در اثر تجزیه بیش از حد باکتریهای بیهوازی ترکیباتی مانند سولفید هیدروژن که علت اصلی ایجاد کنندهی بو است، تولید میکند و بوی فاضلاب مشابه بوی تخم مرغ گندیده میگردد.
کل مواد جامد فاضلاب شهری
کل جامدات (معلق و محلول) فاضلاب شهری، شامل مواد جامد محلول و معلق است. مواد جامد معلق موادی هستند که پس از صاف کردن نمونه و خشک نمودن توزین میشوند. مواد جامد محلول، شامل مواد باقیمانده پس از تبخیر نمونه صاف شده میباشد.مواد جامد (معلق و محلول) خود به دو دسته مواد جامد فرار و مواد جامد ثابت تقسیم کمی شوند. بخش عمده مواد جامد فرار را مواد آلی تشکیل میدهند، چرا که بیشتر مواد آلی به تغییرات دما و حرارت حساس هستند.
عمده ترین مواد آلی موجود در فاضلاب شهری پروتئینها، کربوهیدراتها، چربیها (یا گریسها)، محصولات حاصل از تجزیه آنها و سلولهای میکروبی میباشند.قسمت اعظم مواد جامد ثابت شامل مواد معدنی و نمکهای موجود درمنبع آبی به علاوه نمکهای افزوده شده در خلال مصرف مانند آمادهسازی و و خوردن غذا است. برای فاضلاب شهری در حالت نرمال تقریبا پنجاه درصد کل مواد جامد معلق است و حدود شصت و پنج درصد از این مواد جامد معلق قابل تهنشینی هستند.
درجه حرارت فاضلاب شهری
درجه حرارت فاضلاب معمولاً بیشتر از دمای آب است زیرا در مصارف شهری مانند شستشو و حمام آب گرم میشود. دمای فاضلاب موضوع مهمی است چرا که فرایندهای بیولوژیکی در تصفیه فاضلاب به دما بستگی دارد.)
خصوصیات شیمیایی فاضلاب بهداشتی
مهمترین مشخصات شیمیایی فاضلاب شهری اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD)، اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی(BOD)، کربن آلی کل (TOC)، اشکال گوناگون نیتروژن و فسفر، یون کلرید، یون سولفات، قلیائیت، pH، یون فلزات سنگین، عناصر کمیاب و آلایندههای مقدم هستند.
اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD) فاضلاب شهری
اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD) معیاری از میزان مواد آلی موجود در فاضلاب بر حسب اکسیژن مورد نیاز برای اکسید نمودن شیمیایی مواد آلی است. این میزان از طریق جوشاندن و واگردانی متعدد نمونه به داخل ماده اکسید کنندهی قوی و تعیین میزان مادهی اکسیدکننده مصرف شده اندازهگیری میشود.
اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی (BOD) فاضلاب شهری
اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی(BOD) عبارتست از میزان اکسیژن مورد نیاز باکتریها برای تجزیه مواد آلی که نشان دهنده قابلیت تجزیه بیولوژیکی پساب می باشد. بطور کلی با توجه به اینکه تجزیه مواد آلی در طبیعت از طریق اکسیداسیون بیولوژیکی و توسط میکروارگانیسم ها صورت میگیرد لذا تعیین شاخص BOD جهت تعیین قابلیت استفاده از روش های بیولوژیکی در تصفیه آب و فاضبلاب بسیار مهم می باشد. چون فعالیت باکتری ها محدود بوده و میزان آن تابع زمان و درجه حرارت محیطی می باشد لذا از این شاخص را بصورت BOD5 تعریف می کنند. و باید در نظر داشت که هر چقدر نسبت COD/BOD5 به عدد ۱ نزدیک تر باشد قابلیت تجزیه بیولوژیکی فاضلاب بیشتر است.
کربن آلی کل (TOC) فاضلاب شهری
کربن آلی کل (TOC) معیاری از میزان کربن موجود در مواد آلی فاضلاب میباشد. این پارامتر از طریق حذف دیاکسیدکربن موجود، احتراق نمونه و اندازهگیری مقدار کربن موجود در دی اکسید کربن متصاعد شده اندازه گیری میگردد.
نیتروژن آلی فاضلاب شهری
نیتروژن آلی عبارت است از میزان نیتروژن موجود در ترکیبات آلی از قبیل پروتئینها، اوره و مواد ناشی از تجزیه باکتریایی آنها. نیتروژن موجود بصورت یون آمونیوم، یون نیترات، یون نیتریت در فاضلاب شهری ظاهر می شود.
فسفر آلی در فاضلاب شهری
فسفر آلی عبارت است از میزان فسفر موجود در پروتئین ها و محصولات جانبی حاصل از تجزیه آنها. فسفر غیرآلی عبارت است از فسفر موجود در ترکیباتی نظیر یون فسفات و همچنین فسفر غیر آلی ناشی از تجزیه باکتریایی ترکیبات فسفر آلی.
میزان چربی (Oil& Grease) فاضلاب شهری
میزان چربی (Oil& Grease) در کنترل برخی از فرآیندهای زیستی بکاربرده میشود زیرا گریس بیش از 5 تا 7 درصد وزن خشک لجن فعال، لختههای لجن فعال را پوشانده و در انتقال مناسب اکسیژن مداخله خواهد نمود.
مقادیر یون فلزات سنگین فاضلاب شهری
مقادیر یون فلزات سنگین مانند جیوه، آرسنیک، سرب و… در برآورد میزان تصفیه پذیری فاضلاب حائز اهمیت است، زیرا غلظتهای مشخص از آنها فرآیندهای بیولوژیکی را محدود میکند.
عناصر کمیاب فاضلاب شهری
عناصر کمیاب مانند روی، مس، کبالت و آهن که اکثرشان فلزات سنگین هستند به ندرت در فاضلاب شهری آنالیز میشوند اما برای فرآیندهای بیولوژیکی ضروری هستند و غلظت آنها در فاضلاب شهری برای تصفیه کافی هستند.
آلاینده های مقدم فاضلاب شهری
آلاینده های مقدم (اعم از آلی و غیر آلی) موجود در فاضلاب شهری یا صنعتی در تعیین اینکه این آلایندهها باید در خروجی تصفیهخانه پایش شوند، حائز اهمیت هستند. اگر این آلاینده ها در خروجی بیش از مقدار مجاز باشند باید کاهش یابند که این کار معمولاً در منشا، تولید انجام میگیرد.
غلظت COD و TOC فاضلاب شهری
غلظت COD و TOC فاضلابهای صنعتی آلی، معمولاً خیلی بیشتر از فاضلابهای شهری است. مقادیر نیتروژن آلی، نیتتروژن آمونیاکی، نیتروژن نیتریتی، نیتروژن نیتراتی، فسفر آلی، فسفر غیرآلی، یون فلزات سنگین، میزان گریس و pH بسته به منشا، فاضلاب متغیر است.
خصوصیات بیولوژیکی فاضلاب بهداشتی
عمدهی مشخصات بیولوژیکی فاضلاب بهداشتی ، شامل موارد زیر می باشند.
اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی (معیاری از مواد آلی) فاضلاب شهری
اکسیژن لازم برای نیتریفیکاسیون نیتروژن آلی و آمونیاکی فاضلاب شهری
جمعیت میکروبی فاضلاب فاضلاب شهری
اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی فاضلاب شهری
اکسیژن مورد نیاز بیو شیمیایی (BOD)، عبارت است از میزان اکسیژن مورد نیاز باکتریها برای تثبیت مواد آلی تحت شرایط هوازی. از آنجا که میزان اکسیژن، با طول زمان و درجه حرارت تغییر میکند، آزمایش استاندارد برای 5 روز در دمای 20 درجه سلسیوس میباشد و مقدار حاصله بصورت اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی پنج روزه (BOD5) بیان میشود.
اکسیژن لازم برای نیتریفیکاسیون فاضلاب شهری
میزان اکسیژن مصرفی توسط باکتریهای نیتراتساز، برای تبدیل نیتروژن آلی و آمونیاکی به نیتراتها، اکسیژن مورد نیاز نیتروژنی نامیده میشود.
اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی (معیاری از مواد آلی) فاضلاب شهری
اکسیژن لازم برای نیتریفیکاسیون نیتروژن آلی و آمونیاکی فاضلاب شهری
جمعیت میکروبی فاضلاب فاضلاب شهری
جمعیت میکروبی فاضلاب شهری
فاضلاب شهری حاوی جمعیت میکروبهایی همچون باکتری، پروتوزوا، قارچ، ویروسها، جلبک، روتیفر میباشد. جمعیت باکتریایی نسبتاً زیاد بوده و ممکن است در محدودهی صد هزار تا صد میلیون سلول در میلیلیتر باشد. بیشتر جمعیت باکتریایی، ارگانیسمهای خاک هستند که از طریق نشتاب وارد شده و در فرآیندهای تصفیه بیولوژیکی حائز اهمیت میباشند. کلیفرمها که عمدتاً اشرشیاکلی و ایروژنوسایروباکتر هستند، در رودهی انسانها و سایر حیوانات خونگرم و در خاک یافت شده و تعداد آنها زیاد است. پاتوژن ها یا ارگانیسمهای بیماری زا که عمدتاً باکتری هستند نیز حضور دارند. آزمایش جمعیت یا تعداد کلیفرمها، در برخی مواقع برای ارزیابی حذف کلیفرم توسط عملیاتها یا فرآیندهای تصفیه و برای تعیین مطلوب بودن تخلیه فاضلاب تصفیه شده به مجاری پذیرنده، آبهای تفریحی، یا حوضچههای پرورش ماهی انجام میشوند. فاضلابهای صنعتی آلی معمولاً دارای غلظت BOD5 بیشتر از فاضلابهای شهری و جمعیت میکروبی کمی هستند. تقاضای نیتروژن، بسته به منشا، فاضلاب تغییر میکند. فاضلابهای صنعتی غیرآلی، از قبیل فاضلاب صنایع آبکاری فلزات معمولاً دارای غلظت BOD5 خیلی کم، مقادیر نیتروژن خیلی کم و جمعیت میکروبی ناچیز هستند.
روش های تصفیه فاضلاب بهداشتی
با توجه به ضرورت تصفیه فاضلاب قبل از تخلیه و رها سازی در محیط زیست می بایستی از روش های استاندارد و متداول جهت کاهش میزان آلایندگی فاضلاب و رسیدن به استاندارد تخلیه زیست محیطی استفاده نمود. در حال حاضر روش های گسترده و نوین متنوعی جهت تصفیه فاضلاب در سرتا سر دنیا مورد استفاده قرار میگیرد. مبنای روش های تصفیه فاضلاب جداسازی مواد آلاینده از آب می باشد. در بسیاری از موارد این مواد بصورت نامحلول و شناور هستند که با روش های فیزیکی یا ترکیبی از روش های فیزیکی- شیمیایی جداسازی می گردند و قسمت جامدات محلول نیز با اعمال روش های تصفیه شیمیایی و بیولوژیکی از آب جدا می گردند. انتخاب روش تصفیه تابع استاندارد تصفیه مورد نیاز می باشد و با توجه به آن می توان از تلفیق روش های مختلف استفاده کرد.
عمده ترین روش مورد استفاده جهت فاضلاب بهداشتی که کارایی بالایی داشته و از نظر اقتصادی نیز بسیار مقرون به صرفه می باشد و با صرف حداقل انرژی می توان استاندارد تصفیه فاضلاب را تامین نمود روش های تصفیه بیولوژیکی می باشند. هدف تصفیه بیولوژیکی فاضلاب عبارت است از لخته سازی و جدا سازی مواد جامد کلوییدی غیر قابل ته نشینی و تثبیت مواد آلی . هدف عمده در مورد فاضلاب خانگی کاهش محتوای آلی و در اکثر موارد مواد مغذی چون نیتروژن و فسفر است.
چون مواد الی فاضلاب ها منبع غذایی میکرو ارگانیسمها هستند ، تماس فاضلاب با تعداد بسیارزیادی میکرو ارگانیسم، اساس جریان های تصفیه بیولوژیکی است تا آلوده کننده ها در زمان کوتاهی از آب حذف شوند. شرایط محیطی مانند وجود اکسیژن ، مواد غذایی معدنی ، PH ، و حرارت باید در حدی نگه داشته شوند تا رشد میکروب ها به خوبی انجام گیرد. بعد از جدا شدن آلوده کننده های آلی ، میکروب ها از فاضلاب جدا شده و به حوضچه تصفیه باز گردانده می شوند و آب تصفیه شده تخلیه می گردد.
روش های تصفیه بیولوژیکی فاضلاب
به طور کلی ، جریان های تصفیه بیولوژیکی به دو دسته تقسیم می شوند :
تصفیه بیولوژیکی هوازی که میکروب ها برای رشد احتیاج به اکسیژن دارند
تصفیه بیولوژیکی بیهوازی که ارگانیسم ها متابولیسم خود را در غیاب اکسیژن انجام میدهند.
با تصفیه بیولوژیکی به راحتی می توان مواد آلی مثل کربو هیدراتها ، پروتئین ها ،چربی ها و بسیاری از سایر مواد آلی محلول را تجزیه و از آب حذف نمود.( مشروط بر آنکه از قابلیت تجزیه بیولوژیکی برخوردار باشند.)
انواع روش های لجن فعال و صافی های چکنده از نوع تصفیه هوازی و سپتیک تانک و بیوراکتور بیهوازی ABR از انواع روش های بیهوازی تصفیه فاضلاب هستند.
پارامترهای انتخاب روش تصفیه فاضلاب بهداشتی
در نهایت انتخاب روش تصفیه بستگی به پارامترهای مختلف داشته که با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی، زیست محیطی و اقتصادی بایستی نسبت به انتخاب روش بهینه اقدام نمود. تصفیه خانه های فاضلاب بهداشتی به صورت تصفیه خانه بتنی و پکیج های قابل حمل اجرا می گردد که پکیج ها به سه شکل پلی اتیلنی، فلزی و کامپوزیتی در ظرفیت های مختلف ساخته می شوند. معمولا برای ظرفیت های کمتر از ۲۰۰ متر مکعب در شبانه روز انتخاب پکیج های تصفیه پرتابل گزینه بسیار مناسبی می باشد. از انواع پکیج های پرتابل تصفیه فاضلاب بهداشتی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی به روش هوادهی گسترده (EAAS)
پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی به روش MBBR
پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی به روش بیوراکتور غشائی (MBR)
پکیج تصفیه فاضلاب بهداشتی به روش راکتور ناپیوسته متوالی (SBR)
برای تصفیه فاضلاب بهداشتی کدام یک از محصولات نهراب زیست را انتخاب کنیم ؟
برای تصفیه آب صنعتی پکیج های ” آب شیرین کن ” ، “سختی گیر” ، “فیلتر شنی” ، “فیلتر کربن اکتیو” و “گندزدایی” انتخابی مناسب برای شما خواهد بود.